Hiện Tượng Gối Chụm Vào Trong (Collapsed Knee): Nguyên Nhân và Ứng Dụng trong Luyện Tập Thể Thao như Chạy Bộ và Gym

Hiện tượng gối chụm vào trong, hay còn gọi là valgus collapse, là một dạng rối loạn chức năng vận động có thể xảy ra khi thực hiện các hoạt động chịu tải trọng lên chân như đi bộ, chạy, squat hoặc các hoạt động chức năng khác. Hiện tượng này được đặc trưng bởi việc đầu gối bị “gập” vào trong, hướng về phía đầu gối còn lại, thay vì di chuyển theo một đường thẳng trên bàn chân. Nó không chỉ là một vấn đề về thẩm mỹ mà còn có thể là triệu chứng của các bệnh lý tiềm ẩn như thoái hóa khớp. Khi đầu gối chụm vào trong, nó tạo ra áp lực không đồng đều lên khớp, làm tăng nguy cơ chấn thương, bao gồm rách dây chằng chéo trước (ACL) và hội chứng đau xương bánh chè.

Bài viết này sẽ đi sâu vào tìm hiểu về hiện tượng gối chụm vào trong, nguyên nhân, cách điều chỉnh và ứng dụng kiến thức này vào việc luyện tập thể thao.

Định nghĩa, các dạng và mức độ nghiêm trọng của hiện tượng gối chụm vào trong

Gối chụm vào trong (knee valgus) là một dạng sai lệch trục cơ học của chi dưới, khi trục của phần đùi và phần cẳng chân tạo thành một góc mở ra ngoài, khiến hai đầu gối gần chạm vào nhau khi đứng thẳng. Tình trạng này có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến hơn ở trẻ em và phụ nữ. Thông tin về các dạng gối chụm vào trong và mức độ nghiêm trọng được tóm tắt trong bảng sau:

Ngoài ra, hiện tượng hoại tử xương gối (osteonecrosis) cũng có thể dẫn đến tình trạng gối chụm vào trong. Hoại tử xương gối xảy ra khi nguồn cung cấp máu đến một phần xương ở xương đùi hoặc xương chày bị gián đoạn, khiến xương bị suy yếu và sụp đổ. Bệnh tiến triển qua 4 giai đoạn:

• Giai đoạn 1: Xương khớp bình thường, chưa có dấu hiệu hoại tử.
• Giai đoạn 2: Xuất hiện các thay đổi về xương, có thể nhìn thấy trên phim X-quang.
• Giai đoạn 3: Bề mặt khớp bị sụp xuống và trở nên lõm hoặc phẳng.
• Giai đoạn 4: Xương bị sụp đổ hoàn toàn, dẫn đến viêm xương khớp nặng.

Một số trường hợp hoại tử xương gối tự khỏi mà không cần điều trị. Tuy nhiên, nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm, hoại tử xương gối có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như:

• Tiến triển thành viêm xương khớp: Gây cứng khớp, giảm phạm vi vận động và đau mãn tính.
• Sụp đổ khớp: Làm nặng thêm các triệu chứng và hạn chế khả năng vận động.
• Tăng nguy cơ gãy xương: Xương bị suy yếu dễ gãy hơn.
• Gãy xương quanh khớp giả: Xảy ra ở những bệnh nhân đã phẫu thuật thay khớp gối.
• Tổn thương thần kinh và mạch máu: Hiếm gặp nhưng rất nghiêm trọng.

Nguyên nhân gây ra hiện tượng gối chụm vào trong

Hiện tượng gối chụm vào trong có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:

Yếu tố cơ sinh học:

• Mất cân bằng cơ bắp: Yếu cơ hông, đặc biệt là cơ mông nhỡ và cơ mông bé, trong khi cơ khép hông bị căng cứng. Điều này khiến hông bị xoay trong, kéo theo đầu gối chụm vào trong khi vận động. Yếu cơ tứ đầu cũng có thể góp phần gây ra hiện tượng này.
• Kỹ thuật tập luyện sai: Thực hiện các động tác squat, lunge, nhảy, chạy với kỹ thuật sai có thể gây áp lực lệch lên khớp gối, dẫn đến hiện tượng gối chụm vào trong.
• Thiếu linh hoạt: Giảm khả năng vận động của khớp cổ chân, khiến cẳng chân không thể di chuyển về phía trước một cách thẳng hàng, dẫn đến việc đầu gối phải di chuyển vào trong để bù trừ.
• Yếu cơ vòm bàn chân: Vòm bàn chân bị yếu, không hỗ trợ tốt cho bàn chân ở phía trong, khiến bàn chân bị sụp xuống (overpronation) và kéo theo đầu gối chụm vào trong. Overpronation cũng có thể gây ra các vấn đề khác như đau bàn chân và cẳng chân.
• Mất ổn định hông: Yếu cơ xoay ngoài và cơ dạng hông có thể dẫn đến mất ổn định hông, góp phần gây ra gối chụm vào trong.

Cấu trúc xương:

• Còi xương: Thiếu vitamin D hoặc canxi khiến xương yếu, dễ biến dạng, dẫn đến gối chụm vào trong.
• Loạn sản xương: Rối loạn tăng trưởng ở mặt trong của đĩa tăng trưởng xương chày gần, gây cong đầu gối và xoắn xương chày.
• Gãy xương: Gãy xương quanh đầu gối sau khi phục hồi có thể khiến đầu gối quay vào trong.

Yếu tố di truyền:

Một số rối loạn di truyền như hội chứng Ehlers-Danlos và hội chứng Marfan có thể gây ra hiện tượng gối chụm vào trong.

Thói quen xấu trong sinh hoạt và luyện tập:

• Thừa cân, béo phì: Tăng áp lực lên khớp gối, làm tăng nguy cơ gối chụm vào trong.
• Ít vận động: Gây yếu cơ bắp, mất cân bằng cơ, tăng nguy cơ gối chụm vào trong.
• Mang giày dép không phù hợp: Giày cao gót, giày dép quá chật hoặc quá lỏng lẻo có thể ảnh hưởng đến dáng đi và làm tăng nguy cơ gối chụm vào trong.

Các bài tập và phương pháp điều chỉnh hiện tượng gối chụm vào trong

Việc điều chỉnh hiện tượng gối chụm vào trong cần tập trung vào việc giải quyết các nguyên nhân gây ra nó. Dưới đây là một số bài tập và phương pháp điều chỉnh:

Phạm vi vận động:

• Vận động chủ động (AROM): Thực hiện các động tác gập duỗi gối, nâng chân, xoay gối.
• Vận động thụ động (PROM): Với sự hỗ trợ của chuyên gia vật lý trị liệu hoặc thiết bị.

Kéo giãn:

• Kéo giãn động: Vung chân, lunge bước đi, nâng cao gối.
• Kéo giãn tĩnh: Giữ nguyên tư thế kéo giãn trong một khoảng thời gian nhất định, có thể sử dụng dây kháng lực.
• Kéo giãn cơ khép hông: Ngồi trên sàn, hai bàn chân chạm nhau, dùng khuỷu tay ấn đầu gối xuống sàn.
• Kéo giãn cơ bắp chuối: Đứng thẳng, bước một chân lên phía trước, hạ người xuống và giữ thẳng chân sau.
• Kéo giãn cơ đùi sau: Nằm ngửa, co một chân, dùng tay kéo gối về phía thân mình.
• Kéo giãn cơ bắp chân: Đứng thẳng, một chân bước ra sau và duỗi thẳng, nhấn gót chân xuống sàn.

Tăng cường sức mạnh cơ bắp:

Tăng cường cơ mông nhỡ và cơ mông bé:

• Clam shells: Nằm nghiêng, hai gối gập, nâng đầu gối lên cao trong khi giữ bàn chân chạm nhau.
• Side lying abduction: Nằm nghiêng, nâng chân lên cao và đưa ra sau, kết hợp xoay bàn chân hướng xuống.
• Monster walks: Đeo dây kháng lực quanh đầu gối, bước sang ngang trong tư thế squat.
• Hip bridges: Nằm ngửa, hai gối gập, nâng hông lên cao.
• Single leg hip thrust with band: Đặt lưng trên ghế, một chân co, một chân duỗi thẳng, đeo dây kháng lực quanh đầu gối, nâng hông lên cao.

Tăng cường cơ tứ đầu:

• Squats: Đứng thẳng, hai chân rộng bằng vai, hạ người xuống như ngồi trên ghế.
• Lunges: Bước một chân về phía trước, hạ người xuống cho đến khi đầu gối chân sau gần chạm đất.
• Straight leg raises: Nằm ngửa, một chân co, một chân duỗi thẳng, nâng chân duỗi thẳng lên cao.

Tăng cường cơ gân kheo:

• Hamstring curls: Đứng thẳng, gập gối đưa gót chân về phía mông.
• Nâng chân thẳng: Nằm sấp, siết cơ mông và gân kheo, nâng chân lên cao.

Tăng cường cơ cốt lõi:

• Plank: Giữ cơ thể thẳng từ đầu đến gót chân, chống đỡ bằng khuỷu tay và ngón chân.
• Dead bug: Nằm ngửa, tay chân duỗi thẳng, hạ thấp một tay và chân đối diện xuống sàn
• Russian twist: Ngồi trên sàn, hai gối gập, chân không chạm đất, xoay người sang hai bên.
• Bird dog: Chống hai tay và hai gối xuống sàn, duỗi thẳng một tay và chân đối diện.

Cân bằng cơ thể:

• Bài tập nhón chân: Đứng thẳng, nhón gót chân lên cao.
• Tập Foam Roller Toe Touch: Đứng trên Foam Roller, cúi người xuống chạm ngón chân.
• Kiễng chân múa bale: Đứng thẳng, kiễng gót chân lên cao và giữ thăng bằng.
• Bài tập thăng bằng: Đứng một chân, tập trên ván lắc, tập với bóng thăng bằng.

Thư giãn cơ:

• Thả lỏng cơ bằng bóng tennis: Lăn bóng tennis dưới lòng bàn chân để thư giãn cơ vòm bàn chân.
• Lăn Foam Roller: Lăn Foam Roller dọc theo bắp chân để thư giãn cơ và cải thiện khả năng vận động của cổ chân.

Các phương pháp khác:

• Vật lý trị liệu: Sử dụng các phương pháp như nhiệt trị liệu, chườm lạnh, sóng ngắn trị liệu, điện xung trị liệu, siêu âm trị liệu để giảm đau, giảm sưng, tăng tuần hoàn máu, và thúc đẩy quá trình phục hồi.
• Phẫu thuật: Trong trường hợp gối chụm vào trong nghiêm trọng, gây biến dạng cấu trúc xương, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật để điều chỉnh. Một số kỹ thuật phẫu thuật tiên tiến bao gồm phẫu thuật giải ép lõi xương phẫu thuật ứng dụng chỉ số góc nghiêng và góc xoay của lồi cầu xương đùi và sử dụng dây chằng nhân tạo phân hủy sinh học.

Ứng dụng kiến thức về hiện tượng gối chụm vào trong vào việc luyện tập thể thao

Chạy bộ:

• Lựa chọn giày chạy phù hợp: Chọn giày có độ hỗ trợ phù hợp với vòm bàn chân, giúp kiểm soát sự sụp đổ của bàn chân khi tiếp đất (overpronation). Nên mang giày vừa vặn và có vòm nâng đỡ. Sử dụng miếng lót giày chỉnh hình nếu cần thiết. Chọn giày chạy chất lượng tốt và thay giày mới khi giày cũ bị mòn hoặc biến dạng.
• Chạy đúng kỹ thuật: Chạy với sải chân ngắn, tiếp đất bằng giữa bàn chân, tránh tiếp đất bằng gót chân.
• Tăng cường sức mạnh cơ bắp: Tập trung vào các bài tập tăng cường cơ mông nhỡ, cơ mông bé, cơ tứ đầu, và cơ gân kheo.
• Cải thiện sự linh hoạt: Kéo giãn thường xuyên các cơ quanh khớp hông, khớp gối, và khớp cổ chân.
• Chăm sóc sức khỏe khớp gối:

Gym:

• Khởi động kỹ trước khi tập: Thực hiện các bài tập khởi động nhẹ nhàng để làm nóng cơ bắp và khớp. Thực hiện các bài tập giãn cơ sau khi tập để giúp cơ bắp phục hồi.
• Sử dụng kỹ thuật đúng khi tập tạ: Đặc biệt chú ý đến kỹ thuật khi thực hiện các bài tập squat, lunge, deadlift. Giữ lưng thẳng, đầu gối không vượt quá mũi chân, và tránh để đầu gối chụm vào trong. Nghiêng người về phía trước trong khi squat, chạy hoặc các động tác thể thao đặc thù để giảm áp lực lên khớp gối.
• Tăng cường sức mạnh cơ bắp: Tập trung vào các bài tập tăng cường cơ mông nhỡ, cơ mông bé, cơ tứ đầu, và cơ gân kheo. Đừng quên vai trò quan trọng của cơ mông lớn trong việc ngăn ngừa gối chụm vào trong.
• Lựa chọn mức tạ phù hợp: Không nên tập tạ quá nặng khi cơ thể chưa đủ sức mạnh và kỹ thuật.
• Lắng nghe cơ thể: Nghỉ ngơi khi cảm thấy đau hoặc mệt mỏi.
• Phòng ngừa gối chụm vào trong:

Kết luận

Hiện tượng gối chụm vào trong là một vấn đề phổ biến trong luyện tập thể thao, có thể gây ra nhiều chấn thương nếu không được điều chỉnh kịp thời. Bằng cách hiểu rõ nguyên nhân, áp dụng các bài tập và phương pháp điều chỉnh phù hợp, người tập luyện có thể phòng ngừa và cải thiện hiện tượng này, nâng cao hiệu quả luyện tập và giảm thiểu nguy cơ chấn thương.

Một số nghiên cứu khoa học đã đánh giá sự kéo dài của dây chằng chéo trước (ACL) trong các tư thế vận động khác nhau, bao gồm cả tư thế gối chụm vào trong. Nghiên cứu khác đã xem xét tỷ lệ hiện mắc và hậu quả của hiện tượng gối khuỵu xuống và mất ổn định ở những người bị đau đầu gối và thoái hóa khớp. Các nghiên cứu này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giải quyết vấn đề gối chụm vào trong để ngăn ngừa chấn thương và duy trì sức khỏe khớp gối.

Ngoài ra, việc tìm kiếm sự tư vấn từ các chuyên gia y tế như bác sĩ y học thể thao, chuyên gia vật lý trị liệu, bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình, và bác sĩ chuyên khoa khớp cũng rất quan trọng để được chẩn đoán và điều trị chính xác.

Cuối cùng, người tập luyện cần lắng nghe cơ thể, tập luyện đúng kỹ thuật, và kiên trì với kế hoạch điều chỉnh để đạt được hiệu quả tốt nhất.

Bên dưới là bộ video về giải phẫu học ứng dụng trong luyện tập yoga và hỗ trợ các bạn trong điều trị gối chụm:

Video giải phẫu học về khớp gối