Đang tham gia bảo hiểm nhân thọ mà chịu án tù (giam giữ): HĐBH được xử lý ra sao? AIA, Manulife, Pru, Bảo Việt, Dai-ichi Life

I. Những thay đổi và ảnh hưởng khi một người chịu án tù giam tại Việt Nam

Khi một công dân Việt Nam bị kết án tù giam, cuộc sống của họ sẽ trải qua những thay đổi căn bản và sâu sắc, không chỉ về mặt pháp lý, xã hội mà còn cả về sức khỏe thể chất và tinh thần.

Về mặt pháp lý và xã hội, người bị kết án tù sẽ:

• Bị tước đi quyền tự do cá nhân,
• Phải chấp hành bản án tại các cơ sở giam giữ theo quy định.
• Bị cách ly khỏi gia đình và môi trường xã hội quen thuộc,
• Mọi sinh hoạt phải tuân theo nội quy nghiêm ngặt của trại giam.
• Thường phải tham gia lao động, học tập cải tạo nhằm mục đích sửa đổi bản thân và chuẩn bị cho việc tái hòa nhập.
• Một số quyền công dân khác cũng có thể bị hạn chế hoặc tước bỏ tùy theo tội danh.

Những thay đổi đột ngột và môi trường sống đặc thù trong tù có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe:

Về thể chất:

Điều kiện sống tập thể, hạn chế về không gian và vận động, cùng với chế độ dinh dưỡng có thể không đảm bảo như bên ngoài:

• Làm tăng nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm,
• suy nhược cơ thể, hoặc
• làm trầm trọng hơn các bệnh lý nền sẵn có.
• Việc tiếp cận các dịch vụ y tế chuyên sâu cũng có thể gặp nhiều khó khăn hơn.

Về tinh thần:

Áp lực từ việc mất tự do, sự cách ly, nỗi lo lắng về tương lai và sự kỳ thị là những yếu tố dễ dẫn đến:

• Căng thẳng, lo âu kéo dài, thậm chí là trầm cảm.
• Môi trường khắc nghiệt và những trải nghiệm tiêu cực trong tù có thể gây ra các rối loạn tâm lý nghiêm trọng, ảnh hưởng đến khả năng tái hòa nhập cộng đồng sau này.

Chính những thay đổi và rủi ro tiềm ẩn này là lý do khiến việc một người đang được bảo hiểm mà phải chịu án tù giam trở thành một yếu tố quan trọng mà các công ty bảo hiểm phải xem xét khi đánh giá lại hợp đồng.

II. Khung pháp lý điều chỉnh HĐBH khi NĐBH bị đi tù

HĐBH là sự thỏa thuận giữa DNBH và BMBH, chịu sự điều chỉnh chính bởi Luật Kinh Doanh Bảo Hiểm (Luật KDBH). Vì thế, Luật KDBH 2022 là cơ sở pháp lý quan trọng nhất (hiện tại) để xem xét vấn đề này.

Một số điều khoản then chốt cần lưu ý bao gồm:

1. Nghĩa vụ cung cấp thông tin của Bên mua bảo hiểm

Điều 21, khoản 2, điểm d, Luật KDBH 2022 quy định:

Bên mua bảo hiểm (BMBH) có nghĩa vụ:

4. Thông báo cho doanh nghiệp bảo hiểm, … những trường hợp có thể làm tăng rủi ro hoặc giảm rủi ro hoặc làm phát sinh thêm trách nhiệm của doanh nghiệp bảo hiểm, … trong quá trình thực hiện hợp đồng bảo hiểm theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm;

2. Thay đổi mức độ rủi ro được bảo hiểm

Điều 23, khoản 3, Luật KDBH 2022 quy định:

3. Khi có sự thay đổi những yếu tố làm cơ sở để tính phí bảo hiểm dẫn đến tăng các rủi ro được bảo hiểm, căn cứ thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm, … có quyền thực hiện một trong các nội dung sau đây:
   1. Tính lại phí bảo hiểm cho thời gian còn lại của hợp đồng bảo hiểm;
   2. Giảm số tiền bảo hiểm cho thời gian còn lại của hợp đồng bảo hiểm;
   3. Rút ngắn thời hạn bảo hiểm;
   4. Thu hẹp phạm vi bảo hiểm cho thời gian còn lại của hợp đồng bảo hiểm.

Nếu BMBH không chấp nhận các thay đổi này, DNBH có quyền đơn phương chấm dứt HĐBH theo Điều 23, khoản 4 của luật này.

3. Đơn phương chấm dứt hợp đồng

Điều 26, khoản 2, Luật KDBH 2022 quy định:

Doanh nghiệp bảo hiểm … hoặc bên mua bảo hiểm có quyền đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng bảo hiểm trong trường hợp sau đây:

2. Doanh nghiệp bảo hiểm,…, bên mua bảo hiểm không chấp nhận yêu cầu về thay đổi mức độ rủi ro được bảo hiểm quy định tại Điều 23 của Luật này;

III. Hiểu đúng về quy định của Luật KDBH

Sau nội dung của phần I và II, đối với trường hợp NĐBH chịu án phạt tù, chúng ta cần hiểu như sau:

• Luật KDBH quy định BMBH phải có trách nhiệm thông báo đến DNBH.
• Luật KDBH trao quyền cho DNBH xử lý thực hiện hợp đồng “theo thỏa thuận” được thể hiện trong nội dung HĐBH.

Như vậy, cách xử lý của từng DNBH với từng hợp đồng/sản phẩm bảo hiểm sẽ khác nhau, dựa vào điều khoản hợp đồng cụ thể.

Nhìn chung, sau khi nhận được thông tin về trường hợp NĐBH chịu án tù, các DNBH sẽ có thể xử lý theo 1 trong 3 hướng sau:

1. Tiếp tục hợp đồng không thay đổi:

Kịch bản này ít có khả năng xảy ra nếu DNBH coi việc tù giam là một yếu tố làm tăng rủi ro đáng kể.

2. Tiếp tục hợp đồng với điều kiện thay đổi:

DNBH có thể đề xuất một hoặc nhiều thay đổi như:

• tăng phí bảo hiểm,
• giảm số tiền bảo hiểm,
• bổ sung các điều khoản loại trừ cụ thể,
• chấm dứt một hoặc 1 số sản phẩm phụ.

BMBH sẽ có quyền chấp nhận hoặc từ chối những thay đổi này. Nếu từ chối thay đổi thì HĐBH sẽ chấm dứt hoàn toàn, BMBH sẽ nhận lại giá trị hoàn lại nếu có.

3. Chấm dứt toàn bộ hợp đồng

Trường hợp DNBH từ chối bảo hiểm toàn bộ hợp đồng, BMBH sẽ nhận lại giá trị hoàn lại nếu có.

IV. Minh họa quy định của một số DNBH khi NĐBH bị đi tù

Thực tế, các HĐBH nhân thọ hiện hành thường không có điều khoản riêng biệt quy định trực tiếp về trường hợp “Người được bảo hiểm bị đi tù”. Thay vào đó, việc NĐBH bị kết án tù giam sẽ được các (DNBH) xem xét dưới góc độ là một “thay đổi làm tăng mức độ rủi ro được bảo hiểm” hoặc liên quan đến “nghĩa vụ thông báo thay đổi nghề nghiệp/hoàn cảnh sống” của (BMBH).

Dưới đây là phân tích điều khoản sản phẩm bảo hiểm của một số cty Bảo hiểm nhân thọ lớn tại Việt Nam.

“Trọn Vẹn Cân Bằng của AIA Việt Nam

Điều 34 quy định:

“Khách hàng phải thông báo trước cho Công ty nếu Người Được Bảo Hiểm… đã thay đổi nghề nghiệp để Công ty thẩm định lại mức độ rủi ro và có quyết định liên quan đến Hợp Đồng bảo hiểm này.”

Hướng xử lý tiềm năng:

Mặc dù “đi tù” không phải là thay đổi nghề nghiệp, AIA có thể coi đây là một thay đổi hoàn cảnh sống làm tăng rủi ro. Khi đó, AIA sẽ “thẩm định lại mức độ rủi ro” và có thể đề nghị thay đổi điều kiện hợp đồng hoặc chấm dứt hợp đồng nếu BMBH không đồng ý, theo quy định chung của Luật Kinh doanh Bảo hiểm.

Món Quà Tương Lai của Manulife Việt Nam

Điều 11.1.b quy định:

“Thay đổi nghề nghiệp/tính chất công việc… của Người Được Bảo Hiểm.” Nếu sự thay đổi này “làm tăng rủi ro bảo hiểm,” Manulife có quyền “Thay đổi Phí Bảo Hiểm và/hoặc Số Tiền Bảo Hiểm, và/hoặc loại trừ một số quyền lợi bảo hiểm, hoặc chấm dứt Hợp Đồng”.

Hướng xử lý tiềm năng:

Việc NĐBH bị đi tù có thể được Manulife đánh giá là làm tăng rủi ro. Công ty có thể đề xuất điều chỉnh hợp đồng hoặc chấm dứt hợp đồng (chi trả Giá Trị Hoàn Lại) nếu không đạt được thỏa thuận.

PRU-ĐẦU TƯ LINH HOẠT của Prudential Việt Nam

Điều 11.2.d yêu cầu:

BMBH thông báo nếu NĐBH thay đổi “…nghề nghiệp…”. Prudential “có thể thẩm định lại rủi ro… để (i) xác định lại mức phí bảo hiểm, (ii) loại trừ trách nhiệm bảo hiểm, (iii) giảm quyền lợi bảo hiểm, hoặc (iv) chấm dứt Hợp đồng bảo hiểm.”

Hướng xử lý tiềm năng:

Khi NĐBH bị đi tù, Prudential sẽ thẩm định lại rủi ro và có thể đề xuất thay đổi hợp đồng hoặc chấm dứt hợp đồng (chi trả Giá trị quỹ sau khi trừ các khoản liên quan).

An Tâm Hưng Thịnh Toàn Diện của Dai-ichi Life Việt Nam

Điều 20.2 quy định:

BMBH phải thông báo khi có thay đổi “nghề nghiệp” của NĐBH. Dai-ichi Life “có toàn quyền quyết định tiếp tục thực hiện quyền lợi bảo hiểm… hoặc thẩm định lại rủi ro… để (i) xác định lại mức phí bảo hiểm (ii) loại trừ trách nhiệm bảo hiểm, (iii) giảm quyền lợi bảo hiểm, hoặc (iv) chấm dứt Hợp đồng bảo hiểm”.

Hướng xử lý tiềm năng:

Khi NĐBH bị đi tù, Dai-ichi Life sẽ đánh giá sự thay đổi rủi ro và có thể đề nghị điều chỉnh hợp đồng hoặc chấm dứt hợp đồng (chi trả Giá trị hoàn lại nếu có).

An Phát Trọn Đời của Bảo Việt Nhân Thọ

Điều 17 yêu cầu:

BMBH thông báo trong vòng 60 ngày nếu có “sự thay đổi nghề nghiệp của Người được bảo hiểm”.

Hướng xử lý tiềm năng:

Việc NĐBH bị đi tù là một thay đổi lớn về hoàn cảnh. Bảo Việt Nhân Thọ có thể dựa vào điều khoản này và các quy định của Luật Kinh doanh Bảo hiểm (Điều 23) để đánh giá lại rủi ro, đề xuất thay đổi hợp đồng hoặc chấm dứt hợp đồng nếu không có sự đồng thuận.

Lưu ý quan trọng:

Các phân tích trên cho thấy DNBH chủ yếu dựa vào các điều khoản về thông báo thay đổi nghề nghiệp hoặc hoàn cảnh làm tăng rủi ro để xử lý trường hợp NĐBH bị đi tù. Quyết định cuối cùng (tiếp tục, thay đổi hay chấm dứt hợp đồng) sẽ phụ thuộc vào đánh giá cụ thể của DNBH về mức độ rủi ro gia tăng và quy định nội bộ của họ.

Do đó, BMBH cần xem xét kỹ hợp đồng và liên hệ trực tiếp DNBH để có thông tin chính xác nhất.

V. Cần làm gì khi Người được bảo hiểm bị án tù?

Khi NĐBH không may bị kết án tù, BMBH nên thực hiện các bước sau để bảo vệ quyền lợi của mình:

Chủ động liên hệ và cung cấp thông tin cho DNBH:

Nên thông báo bằng văn bản về tình trạng của NĐBH. Sau đó, yêu cầu DNBH giải thích rõ ràng về tình trạng hiện tại của hợp đồng và các phương án xử lý. Quan trọng là phải lưu giữ cẩn thận tất cả các bằng chứng trao đổi.

Chuẩn bị đầy đủ hồ sơ cần thiết:

Các giấy tờ thường bao gồm bản sao hợp đồng bảo hiểm, bản án của tòa án, giấy tờ tùy thân, và các tài liệu khác theo yêu cầu của DNBH.

Tìm kiếm tư vấn pháp lý (nếu cần thiết):

Trong trường hợp có tranh chấp với DNBH hoặc các điều khoản trong hợp đồng không rõ ràng, việc tham vấn ý kiến của luật sư chuyên về lĩnh vực bảo hiểm là một bước đi rất quan trọng. Điều này giúp bảo vệ tốt nhất quyền lợi liên quan đến HĐBH.